| Dersin Amacı | Okuma becerisinin kuramsal boyutlarıyla açıklanması ve okuma becerisine yönelik tekniklerin incelenmesi hedeflenmektedir |
|---|
| Dersin İçeriği | Bilişsel bilimin (cognitive science) günümüze ve geleceğe dönük katkıları uzanımında, okuma-kavramanın doğasını açıklamak amacıyla gerçekleştirilen araştırmalarda okuma ve kavrama seviyesinin toplumların gelişmişliğini sergilemesi bakımından önemli bir göstergeye karşılık geldiği ve bu yüzden de onun geliştirilmesi düşüncesinin öğretim uygulamasının özünü oluşturduğu bildirilmektedir. Özellikle, son otuz yılda psikologlar ve eğitimciler, genç ve yetişkin okuyucuların metin anlamlandırma süreçleri üzerine büyük ilgi göstermiştir. Yapay zekâ ve dilbilimdeki gelişmelerden etkilenen bilişsel bilimcilerin girişimleri, okuma-kavramanın altında yatan psikolojik mekanizmaların anlaşılmasını büyük ölçüde kolaylaştırmış ve metinden öğrenme süreçlerinde bilişsel araştırmanın katkılarına genel bir bakış açısı kazandırmıştır.
Sözü edilen araştırmalar yoluyla genç ve yetişkin okuyucuların metinden anlamayı nasıl gerçekleştirdikleri sorusu da çözümlenmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda, metinden anlama sürecindeki deneysel araştırmanın tarihsel geçmişi ve bilişsel bilimin başlıca savunuları arasındaki etkileşimin ayrıntılı bir analizinden doğan sonuçlar, metinlerin gerek yapısal gerekse işlevsel açılardan birtakım testten geçirilmesini önermektedir. Bu nedenle, metni kavramanın temel yönlerini anlamada, ne tür gelişmeler kaydedildiğini saptamak gerekmektedir. Daha az gelişme olan alanlar üzerinde ise ileri araştırmaların nasıl gerçekleştirilmesi gerektiği konusunda, zengin çıkarımlara zemin hazırlayabilecek durumdaki bir işleyişin yöntem bilgilerine başvurmak gerekmektedir. Bunun gerekçesi ise her okuyucunun okumadan aynı zevki alamayacağı ve okumayla ilgili olarak eşit düzeyde beceriler geliştiremeyeceği doğrultusundaki varsayımlardır. Diğer bir neden ise bireysel ve çevresel etkilerden kaynaklanan seviye farklılıklarının nasıl giderilebileceği, daha da önemlisi bunu gidermenin mümkün olup olamayacağı sorusu çerçevesinde, işe doğru yöntemle ve uygun ortamda başlanması gerektiği yönündeki görüşlerdir (Akyol, 2006, s. 29). Bütün bu aşamalar açısından düşünüldüğünde okuma eyleminin çeşitli bileşenlerden oluştuğu görülmektedir. Bu bileşenlerin anlama, akılda tutma ve metinsel bilgiyi doğru şekilde birleştirme becerilerinden müteşekkil olduğu görülmektedir (Oakhill 1994). Dolayısıyla bu ders çerçevesinde, birincil önemdeki konuların listelenmesi ve kuramsal çerçevenin geçmişten günümüze gelen etkileri bağlamında söz konusu alanlarda ilerleme sağlamanın temel koşulu durumundaki işlem basamaklarının tartışmaya konu edilmesi hedeflenmektedir. Teorisyenler, okuma işlemlerinin doğasını genel ifadelerle tanımlamaktadır. Örneğin, bu konudaki tipik tartışmalar okuma esnasında yukarıdan aşağıya ve aşağıdan yukarıya bilgi işlemenin genişliği ve bellek ölçümüne dayalı testlerden elde edilen verilerin okuma zamanına ait olup olmadığıyla sınırlıdır. Dolayısıyla metinden öğrenme süreçleri olarak adlandırılan bilişsel bakış açısını göz önüne alan araştırma tarzı, sistematik olarak son yirmi yıl içinde ancak gerekli ilgiye kavuşabilmiştir. Bu konulardaki geniş bir bilimsel tartışmayı psikoloji ve diğer bilimlerin pek çoğunda, özellikle dilbilimi üzerine çalışanların farklı değişken ve özellikler kapsamında kurgulamış oldukları araştırmalar aracılığıyla da gözlemlemek mümkündür. Yapısal açıdan iyi düzenlenmiş metin ve metnin süreç bilgileri üzerine odaklanan çalışmaların büyük miktarındaki başlıca amaç, metinlerin doğasını aydınlatmak üzerinedir. Bu açılardan bu derste işlenecek konular, metin organizasyonu ve metinden öğrenme kuramlarının genel bir taslağıyla başlayacaktır. İlerleyen haftalarda ise çalışan bellek kapasitesindeki dil işleme, metinden öğrenme ve bireysel farklılıklarla doğrudan ilişkili bazı olguları açıklamak için metin üretimi, metin kavraması ve metinden çıkarım süreçleri bağlamında kullanımbilimsel bir seviyeye karşılık gelebileceği düşünülen metin kavramanın gündemdeki bilişsel modelleri üzerinde durulacaktır. |
|---|
| Ders Kitabı / Malzemesi / Önerilen Kaynaklar | - Akyol, H. (2006). Türkçe Öğretim Yöntemleri. Ankara: Kök Yayıncılık.
- Andreasen, N.C. (2003). Cesur Yeni Beyin (Çev., Yıldırım B. Doğan). İstanbul: Okuyan Us Yayın.
- Özbay, M. 2009; Okuma Eğitimi, Öncü Ktap Evi, Ankara.
- Alıcı, T. (2008). Bilincin nörofizyolojik mekanizması. Kognitif Nörobilimler. Karakaş, S. (Edt.). Mn Medikal
- Özakpınar, Y.(2000). Psikolojinin Kavramsal Yapısı. İstanbul: Ötüken Neşriyat
- Sanders, B.(1999). Öküzün A'sı: Elektronik Çağda Yazılı Kültürün Çöküşü ve Şiddetin Yükselişi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Heywood, C.(2003). Baba Bana Top At!(Batı'da Çocukluğun Tarihi). İstanbul: Kitap Yayınevi.
- Manguel, A.(Çev. Ellioğlu, F.)(2001). Okumanın Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayıncılık.
- Akyol, H. (2007). Vgotsky, Piaget ve yapılandırmacı okuma eğitimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, VI. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu, 243-249
- Freire, P. (1998). Okuryazarlık: Sözcükleri ve dünyayı okuma (Çev., Şebnem Çiler Tabakçı). İmge Kitabevi.
- Bilgin, N. (2003). Sosyal Psikoloji Sözlüğü (kavramlar, yaklaşımlar). İstanbul: Bağlam Yayınları.
- Karakaş, S., Başar, E. (2001). Beyin, zihin ve kognitif süreçlerine yolculuk. Bilim ve Ütopya. (84).
- Karakaş, S. (2003). Beden-zihin sorunundan beyin biliş ilişkisine: Felsefeden pozitif bilimlere. S. Karakaş, C. İrkeç, N. Yüksel (Ed.), Beyin ve Nöropsikoloji: Temel ve Klinik Bilimler (3-31). Ankara: Çizgi Tıp Yayınevi.
|
|---|
